Als bestuur van vereniging ‘Een Handreiking’, hebben wij op verzoek van verschillende mensen, een avond georganiseerd voor familieleden van wie als gevolg van suïcide een geliefde is ontvallen. Als bestuur beseften wij hoe gevoelig en teer dit onderwerp ligt en hebben uiteindelijk besloten een predikant te zoeken die ons zou kunnen helpen. Ds. D.E. van de Kieft kwam in beeld en is benaderd en heeft zich bereid verklaard om hierin bij te staan.
Vooraf adviseerde de dominee om deze avonden een besloten karakter te geven en het aantal bezoekers niet te groot te maken. Met deze informatie in het achterhoofd zijn we als bestuur gaan adverteren om de doelgroep te bereiken. Het aantal aanmeldingen voor de avond ging onze verwachtingen ver te boven. In overleg met ds. Van de Kieft is besloten om een tweede avond te organiseren. De twee bijeenkomsten zijn inmiddels gehouden en nog zijn er aanmeldingen die niet gehonoreerd konden worden. Dit heeft er toe geleid om de mogelijkheid te bieden voor een derde avond. Voor deze avond zal nog een datum en plaats bepaald worden.
Schrijnend is het om te zien dat deze bijeenkomsten in een zeer grote behoefte hebben voorzien. De avonden waren besloten en dat maakt het moeilijk om een indruk te geven van hoe de avonden zijn verlopen. Besloten, omdat er binnen de doelgroep zoveel verdriet, pijn, schaamte is en er veel waaroms zijn. Toch wil ik zeer voorzichtig proberen iets weer te geven van het verloop van zo’n avond. Het is een impressie en geen exacte weergave van de lezing en invulling van de avond.
Namens de vereniging werden allen hartelijk welkom geheten en werd de avond begonnen met gebed, psalmzingen, schriftlezing en een kort inleidend woord naar aanleiding van het gelezen Bijbelgedeelte. Het Bijbelgedeelte was genomen uit 2 Samuel 24 : 1-15. Hier wordt Davids zonde van de volkstelling verhaald. Willens en wetens, en daarbij gewaarschuwd door zijn krijgsoverste, gaat de man naar Gods hart door op de weg van zondigen. En toch, ondanks het volharden in de zonden, is er ook voor deze zonde bij de Heere vergeving en dat alleen omdat Hij, de Zoon van God, staande bleef in de verzoeking. De derde verzoeking van de Heere Jezus door de satan bevat de verleiding om Zichzelf te doden. Hij, de Volmaakte en Borg, is staande gebleven in deze verzoeking. Hij bleef staande om eeuwige verzoening en gerechtigheid aan te brengen voor degenen die Hem van de Vader gegeven zijn. En wie het zijn die Hij van de Vader ontvangen heeft? Daar staan wij als mensen volledig buiten, dat is bij Hem van eeuwigheid bekend.
Hierna kreeg dominee Van de Kieft het woord om een inleiding te houden. Binnen drie hoofdpunten was zijn lezing gekaderd: hoe was het ervoor, hoe was het tijdens en hoe was het er na.
– Hoe was het er voor. Hoe verschillend zijn daarin ieders omstandigheden geweest. Voor de één een volkomen onverwacht moment en voor de ander een lange smartelijke weg, begeleid door een breed aantal hulpverleners. Familieleden met de laatstgenoemde ervaring, hebben al vele jaren met de angst en zorg geleefd; “Wij hebben een vreeze gevreesd en zij is ons overkomen!” En dan met de wroeging en zelfbeschuldiging: had ik maar….
En de eerstgenoemde groep verdoofd met de klap die zo onverwachts binnenkomt. Ik zou hier uitlatingen van deelnemers van de avond kunnen vermelden, maar doe dit niet omdat het ons niet helpt en de pijn alleen maar weer gaande maakt. Welke omstandigheden er ook zijn geweest veelal geldt dat de geliefde gestorven is aan zijn of haar ziekte. Wat ligt er in de meeste gevallen een psychisch lijden aan ten grondslag.
– Hoe was het tijdens. Verbaasd, verstomd, verscheurd, opstandig, boos, een orkaan van gedachten en emoties die het hoofd in bezit hebben genomen. Ja, zelfs boos en opstandig tegen de Heere en daarbij de influistering van de satan dat hij het nu van God gewonnen
heeft. Geschud, gescheurd en verdoofd door dit onbegrijpelijke. De onwerkelijkheid van deze gebeurtenis die toch waar is gebeurd. Het niet kunnen aanvaarden dat dit in je leven, gezin en familie is gekomen. En dan komt het besef dat het werkelijk is en dat er gehandeld moet worden. Je bent ergens anders en toch moet een begrafenis geregeld worden. En dan kan het als een zegen ervaren worden dat er een bekwame en invoelende begrafenisverzorger is. Anderen hebben dit niet gehad en hebben geworsteld met de invulling van de begrafenis. En dan zijn er ook de troosters en adviseurs met goede bedoelingen maar met woorden als spiesen. Ik hoorde van het pijnlijke advies om in zeer besloten kring de begrafenis te doen plaatsvinden, een verdriet bovenop je verdriet. Gelukkig is het advies niet gevolgd en een gebruikelijke begrafenis gehouden. Ieder zijn eigen ervaring; rouwen bij een gesloten kist of toch bij een opgebaarde geliefde. Met dat ik dit schrijf voel ik de pijn en de smart in deze onderscheiden ervaringen. De dominee ging niet verder in op de begrafenis omdat dit zo persoonlijk is. Toch wil ik heel voorzichtig opmerken dat je heel schuchter en voorzichtig hoorde, dat er in deze onbegrijpelijke situatie waar de duisternis lijkt te heersen, toch ondersteuning en bemoediging van ’s Heeren zijde was.
– Hoe is het daarna. Het leven gaat verder. Je begrijpt niet dat er nog mensen zijn die lachen, gaf een van de deelnemers aan. En toch, je hebt je verantwoordelijkheden, en, indien van toepassing, heb je als ouders je gezin en kinderen. Verdoofd probeer je de draad weer op te pakken maar het wordt nooit meer als het geweest is. Altijd weer de herinnering en het herbeleven van die ingrijpende gebeurtenis.
Rouw is een complexe materie waarvan gezegd kan worden dat het een land is waar wij de weg niet weten en maar in ronddwalen. En geldt dit in het algemeen voor rouw, dit wordt vele malen versterkt door alle emoties en gevoelens rondom suïcide. Ook werd eerlijk stilgestaan bij de eeuwige bestemming van de ons ontvallen geliefde. Heel treffend gaf de dominee aan dat het oordeel niet bij mensen ligt maar bij de Heere. God is groot en wij begrijpen het niet. Wel blijft staan dat ook zelfdoding een zonde is voor God. Wat zullen wij zeggen van Zijn rechtvaardigheid en Zijn barmhartigheid. Eén van de deelnemers vulde terecht aan: hoe zal ik het maken in die dag? Dit is zo waar, de Heere doet een ernstige waarschuwing aan ons uitgaan opdat wij ons tot Hem zouden wenden, tot de troon der genade.
Je pakt telkens de draad weer op, maar ineens kan daar de herinnering weer zijn en voel je het gemis en daarbij de pijn en het onbegrijpelijke van dit sterven. Nietsvermoedend stap je de tuin in en ruik je de rooklucht van een sigaret van een buurman, wat van binnen wordt geassocieerd met de geliefde die er niet meer is en een smartelijke lege plaats heeft achtergelaten. Het kluisje, waar alle verdriet en leed in weggestopt is, gaat weer open en wordt weer herbeleefd.
Al sprekend en luisterend deelt dominee aangrijpend en voor de deelnemers herkenbaar, zijn ervaringen, waarin op een kwetsbare maar respectvolle wijze gedeeld wordt.
Na de pauze komen we weer bijeen in de zaal. Vanwege het contact en de gesprekken die er onderling zijn blijkt de pauze te kort, maar dit euvel gaan we voorbij want hoe lang je deze ook neemt, te kort blijft het.
Eén van de grootste pijnpunten blijkt de reactie van de omgeving. Snoeihard en onbehouwen wordt in sommige gevallen een mening of oordeel gegeven. Ik denk dat daar de diepste schaamte en pijn zit die met suïcide binnen een gezin of familie gepaard gaat. Voel je in jezelf het onbegrijpelijke wat je geliefde gedaan heeft, dat kan geen commentaar of beoordeling van buitenaf verdragen. Het is zo moeilijk als mensen op Gods stoel gaan zitten en zich een oordeel aanmatigen wat hen in het minst
niet toekomt. Het verwijt en oordeel is nogal eens dat suïcide een hoogmoedig en tegen beter weten in zondigen is. Uit Gods woord blijkt dat deze zonde ook Gods kinderen niet vreemd is. Veel gehoord is de uitspraak: “Onbeleden zonden zijn onvergeven zonden”. Als dit waar is staat het er met veel afgereisde kinderen des Heeren niet goed voor; hoe veel verwijdering en verdeeldheid is hier op aarde nooit beleden en hersteld? Laten wij het oordeel maar aan de Heere overlaten. “Maar bij U is vergeving opdat Gij gevreesd wordt”.
Na de sluiting van de avond was er een warm en hartelijk afscheid van elkaar. Je proefde en voelde dat de avond een moment was van delen en gezamenlijk rouwen. Het heeft mij een ogenblik met verwondering vervuld dat wij als vereniging hier met recht een Handreiking mochten doen temidden van alle verdriet.
Jan van Hell
Penningmeester een Handreiking